بیابان‌ها بر اساس موقعیت جغرافیایی و الگوهای آب و هوایی غالب به شش نوع تقسیم می‌شوند. در ادامه به معرفی هر نوع بیابان و ویژگی‌های کلیدی آنها می‌پردازیم:
🔴 بیابان‌های نیمه‌گرمسیری
موقعیت جغرافیایی بیابان‌های نیمه‌گرمسیری :
بین ۱۵-۳۰ درجه شمالی و جنوبی از خط استوا و در امتداد مدار راس السرطان و راس الجدی واقع شده‌اند.
ویژگی‌های بیابان‌های نیمه‌گرمسیری:
- دمای هوا: در طول روز به بالای ۵۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و در شب به شدت کاهش می‌یابد، به دلیل رطوبت کم.
- بارندگی سالانه: بسیار کم است، به طوری که قطرات باران قبل از رسیدن به زمین تبخیر می‌شوند. مناطق داخلی صحرای بزرگ آفریقا کمتر از ۱.۵ سانتی‌متر بارندگی دریافت می‌کنند.
- نوع خاک: بافت زبر و سنگی بدون آب زیرزمینی.
- گیاهان: عمدتاً بوته‌ها و درختان کوچک که برای جلوگیری از از دست دادن رطوبت سازگار شده‌اند؛ مثال‌ها شامل بوته‌های کرئوزوت، درخت مسکیت، یوکا، اوکوتیلو، سوتول، افدرا و آگاوه.
- حیوانات: حیوانات شب‌زی و عمدتاً گوشتخوار که در طول ساعات داغ روز پنهان می‌شوند و در شب که هوا سردتر می‌شود، فعال می‌شوند؛ مثال‌ها شامل پستانداران، حشرات، خزندگان، و عنکبوتیان.
مثال‌های بیابان‌های نیمه‌گرمسیری:
صحرای بزرگ آفریقا بزرگترین بیابان نیمه‌گرمسیری است. دیگر بیابان‌های این گروه شامل بیابان کالاهاری در جنوب آفریقا و بیابان تانامی در شمال استرالیا می‌باشد.
🟡 بیابان‌های ساحلی
موقعیت جغرافیایی بیابان‌های ساحلی:
در سواحل قاره‌ها بین عرض‌های جغرافیایی ۲۰-۳۰ درجه قرار دارند و جریان‌های اقیانوسی سرد در تشکیل آنها نقش دارند.
ویژگی‌های بیابان‌های ساحلی:
- دمای هوا: بین ۱۳-۲۴ درجه سانتی‌گراد در تابستان، با حداکثر دمای حدود ۳۵ درجه سانتی‌گراد. در زمستان، دما حدود ۵ درجه سانتی‌گراد یا کمتر است.
- بارندگی سالانه: حدود ۸-۱۳ سانتی‌متر که بیشتر از بیابان‌های نیمه‌گرمسیری است.
- نوع خاک: بافت ریز با محتوای بالای نمک و سایر مواد مغذی.
- گیاهان: گیاهانی که ریشه‌های نزدیک به سطح دارند تا آب باران را جذب کنند؛ مثال‌ها شامل بوته‌های نمک، بوته گندمی، بوته برگ کوچک، مریم سیاه و کریزوثامنس.
- حیوانات: پستانداران، دوزیستان، پرندگان، خزندگان و حشرات.
مثال‌های بیابان‌های ساحلی:
بیابان آتاکاما در آمریکای جنوبی (خشک‌ترین مکان روی زمین)، بیابان نامیب و صحرای غربی آفریقا.
🟣 بیابان‌های زمستان سرد/نیمه‌خشک
موقعیت جغرافیایی بیابان‌های زمستان سرد/نیمه‌خشک:
در نزدیکی حاشیه‌های سایر بیابان‌ها و در مناطق خشکی قاره‌ای قرار دارند.
ویژگی‌های بیابان‌های زمستان سرد/نیمه‌خشک:
- دمای هوا: بین ۲۱-۲۷ درجه سانتی‌گراد در تابستان که می‌تواند به ۳۸ درجه سانتی‌گراد برسد؛ شب‌ها حدود ۱۰ درجه خنک‌تر است. در زمستان، دما بین ۲-۴ درجه سانتی‌گراد است که می‌تواند به ۴۰ درجه سانتی‌گراد برسد.
- بارندگی سالانه: به طور متوسط بین ۲-۴ سانتی‌متر.
- نوع خاک: شنی، بافت ریز با قطعات سنگی شل و محتوای نمک کم.
- گیاهان: عمدتاً کاکتوس، همچنین بوته‌های کرئوزوت، بور ساژ، خار سفید، مسکیت، لایسیوم و جوجوبا. برگ‌های کاکتوس‌ها به خار تبدیل شده‌اند تا از دست دادن آب کاهش یابد.
- حیوانات: پستانداران، حشرات، خزندگان و پرندگان. در طول روز، این حیوانات در سایه بوته‌ها یا در لانه‌ها پنهان می‌شوند تا از گرمای شدید محافظت کنند.
مثال‌های بیابان‌های زمستان سرد/نیمه‌خشک:
بیابان گبی در آسیای مرکزی، بیابان پاتاگونی در آمریکای جنوبی.
⚪️ بیابان‌های قطبی
موقعیت جغرافیایی بیابان‌های قطبی:
در مناطق قطب شمال و قطب جنوب قرار دارند و بیشتر آب آنها در طول سال در یخچال‌ها و ورقه‌های یخی قفل شده است.
ویژگی‌های بیابان‌های قطبی:
- دمای هوا: بین ۲۱-۲۶ درجه سانتی‌گراد (در تابستان) و بین ۲-۴ درجه سانتی‌گراد در زمستان.
- بارندگی سالانه: به طور متوسط بین ۱۵-۲۶ سانتی‌متر.
- نوع خاک: نمکی و دارای سیلت. خاک متخلخل است، جایی که فن آبی وجود دارد.
- گیاهان: عمدتاً جلبک، گلسنگ و برخی قارچ‌ها. علف‌های کوتاه، توس‌ها، بیدها و خزه‌ها ممکن است در مناطق مرطوب رشد کنند.
- حیوانات: پستانداران، پرندگان، چند گونه دوزیستان، خزندگان و حشرات.
مثال‌های بیابان‌های قطبی:
جنوبگان که ۱۴.۲ میلیون کیلومتر مربع (۵.۵ میلیون مایل مربع) را پوشش می‌دهد، بزرگترین بیابان قطبی و بزرگترین بیابان جهان است. دومین بیابان بزرگ قطبی، قطب شمال است.
🟠 بیابان‌های سایه باران
در نزدیکی دامنه‌های پشتی برخی از رشته‌کوه‌ها وجود دارند. دامنه‌های پشتی از بادهای غالب دور هستند.
🟤 بیابان‌های داخلی/خشکی
در قلب قاره‌ها یافت می‌شوند و به دلیل اینکه بادهای مرطوب به آنها نمی‌رسند، به وجود می‌آیند.
اطلاعات عمومی درباره بیابان‌ها
- بیابان‌ها اکوسیستم‌های خشکی هستند که سالانه کمتر از ۲۵ سانتی‌متر (۱۰ اینچ) بارندگی دریافت می‌کنند.
- بیابان‌ها حدود یک‌پنجم از کل مساحت زمین را پوشش می‌دهند.
- بیابان گبی می‌تواند به عنوان یک بیابان سایه باران و یک بیابان داخلی نیز طبقه‌بندی شود.
