احساسات، حالت‌های پیچیده‌ای از عواطف هستند که منجر به تغییرات فیزیکی و روانی می‌شوند و بر افکار و رفتار تأثیر می‌گذارند. این حالت‌های پیچیده روانی شامل سه جزء مجزا هستند: تجربه ذهنی، پاسخ فیزیولوژیکی و پاسخ رفتاری یا بیانگر. عاطفه با مجموعه‌ای از پدیده‌های روانی از جمله خلق و خو، شخصیت، حالت روحی و انگیزه مرتبط است.
دسته‌بندی احساسات: اولیه و ثانویه
احساسات را می‌توان بر اساس اولیه یا ثانویه بودنشان دسته‌بندی کرد:
-
احساسات اولیه:
احساساتی هستند که انسان‌ها به طور جهانی تجربه می‌کنند. نظریه‌های مختلفی وجود دارد که این احساسات خاص را شناسایی می‌کنند، اما اغلب شامل شادی، غم، ترس، نفرت، خشم و تعجب می‌شوند.
-
احساسات ثانویه:
از احساسات اولیه ناشی می‌شوند و تغییراتی از آن‌ها هستند. گاهی اوقات ما احساسات ثانویه‌ای در پاسخ به احساسات اولیه خود داریم. احساسات ثانویه ممکن است شامل ناامیدی، غرور، حسادت و رشک باشند.
شش احساس پایه‌ای از دیدگاه پل اکمن
در دهه ۱۹۷۰، روانشناس پل اکمن شش احساس پایه را شناسایی کرد که به طور جهانی در تمام فرهنگ‌های انسانی تجربه می‌شوند:
-
شادی:
شادی حالتی خوشایند است که با احساسات رضایت، خوشحالی، خرسندی، رضایت‌مندی و سلامت همراه است. این احساس اغلب با لبخند زدن یا صحبت کردن با لحن خوشایند و حالت آرام بیان می‌شود.
-
غم:
غم حالتی گذرا است که با احساسات ناامیدی، اندوه، بی‌امیدی، بی‌علاقگی و حالت روحی کسل‌کننده مشخص می‌شود. این احساس می‌تواند با گریه کردن، سکوت و کنارگیری از دیگران بیان شود.
-
ترس:
ترس احساسی قوی است که می‌تواند نقش مهمی در بقا ایفا کند. این احساس می‌تواند ضربان قلب را افزایش دهد، افکار شتاب‌زده را ایجاد کند و پاسخ جنگ یا گریز را فعال کند.
-
نفرت:
نفرت می‌تواند توسط تجربه‌های فیزیکی مثل دیدن یا بوییدن غذای فاسد یا بهداشت ضعیف تحریک شود. نفرت اخلاقی زمانی رخ می‌دهد که کسی دیگری را در حال انجام کاری غیراخلاقی می‌بیند.
-
خشم:
خشم با احساسات خصومت، تحریک‌پذیری، ناامیدی و خصومت نسبت به دیگران مشخص می‌شود. این احساس می‌تواند با حالت‌های چهره‌ای مثل اخم کردن، فریاد زدن یا رفتار خشونت‌آمیز بیان شود.
-
تعجب:
تعجب حالتی کوتاه است که با یک پاسخ فیزیولوژیکی ناشی از چیزی غیرمنتظره مشخص می‌شود. این احساس می‌تواند مثبت، منفی یا خنثی باشد.
احساسات اضافی شناسایی‌شده توسط اکمن
اکمن بعدها تعدادی احساس دیگر را به لیست خود اضافه کرد اما پیشنهاد داد که برخلاف شش احساس اولیه، همه این احساسات به طور ضروری نمی‌توانند از طریق حالت‌های چهره‌ای کدگذاری شوند. برخی از این احساسات شامل سرگرمی، تحقیر، رضایت، شرمندگی، هیجان، گناه، غرور در دستاورد، آسودگی، رضایت‌مندی و شرم هستند.
تفاوت بین احساسات، احساسات درونی و حالات روحی
در زبان روزمره، افراد اغلب از اصطلاحات احساسات، احساسات درونی و حالات روحی به طور جایگزین استفاده می‌کنند، اما آن‌ها در واقع معانی متفاوتی دارند:
- احساسات: واکنش‌هایی به محرک‌ها هستند که معمولاً کوتاه مدت اما شدید هستند و دارای علت مشخص و قابل تشخیص هستند.
- احساسات درونی: تجربه‌هایی هستند که به عنوان نتیجه احساسات داریم و توسط ادراک ما از وضعیت تأثیر می‌پذیرند.
- حالات روحی: حالت‌های احساسی موقتی هستند که ممکن است طولانی‌تر از احساسات باشند و لزوماً دارای علت مشخصی نباشند.
احساسات نقش بسیار مهمی در زندگی روزمره و روانشناسی انسان دارند. شناخت و فهم این احساسات و تفاوت‌های بین آن‌ها می‌تواند به ما کمک کند تا بهتر با خودمان و دیگران ارتباط برقرار کنیم و زندگی بهتری داشته باشیم.
